آذر (در فارسی افغانستان: قوس)، نهمین ماه سال خورشیدی است و در گاه‌شماری رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روز دارد و از روز ۲۴۷م سال آغاز شده و در روز ۲۷۶م سال پایان می‌یابد. آذر سومین و آخرین ماه فصل پاییز است. برج فلکی آذرماه برج قوس (کمان) است.

در گاه‌شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه نهم گاه‌شماری اوستایی نو برگرفته شده‌است. در گاه‌شماری زرتشتی نهمین روز هر برج نیز آذر نام دارد و در آذرروز از آذرماه٬ جشن آذرگان برگزار می‌شود. ایزد این ماه ایزدآذر است.

ایزدآذر، در اسطوره‌های ایرانی و زرتشتی٬ ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزدا است برای همین گاه جایگاه او را در شمار امشاسپندان نیز آورده اند و او را پسر اهورامزدا دانسته‌اند.

 

واژه آذر به معنای آتش و در اوستایی آتَر (ātar) و در پارسی میانه آتُر (ĀDUR یا ādar) است. واژه آتَش (ātaš) که در پارسی میانه آتَخش (ātaxš) بود٬ برگرفته از این واژه است.

 

در سالنامه مزدیسنا هر یک از روزهای سال به نام فرشته ای نامیده شده و ماه ها نیز به نام دوازده تن از همین امشاسپندان است. هنگامی که در هر ماه نام روز با نام ماه برابر می شود، آن روز را جشن می گیرند.


نام ماه آذر در تقویم های گوناگون: نام برج : کمان/ در کتاب بندهش: نیماسب / در زبان عربی : قوس / تقویم خورشیدی: آذر / تقویم جلالی: سرما افزا / گاهنامه تهرانی : خرم روی / مزدیسنا : آتَر / هخامنشی : اَثی یادیَه / خوزی : خاثیانی ایش